O osobie wysoko wrażliwej mówimy wtedy, gdy posiada ona taką cechę temperamentu, która w języku specjalistów nazywa się wrażliwością przetwarzania sensorycznego. Jest to cecha opisująca różnice międzyludzkie we wrażliwości na środowisko, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
Aron wyróżniła cztery aspekty wysokiej wrażliwości:
- D – głębokość przetwarzania
- O– łatwość ulegania przestymulowaniu
- E – reaktywność emocjonalna połączone z empatią
- S – wyczulenie na subtelne bodźce
Ad a) Głębokość przetwarzania: to nic innego, jak dokonywanie dogłębnych analiz. Dzieci wysoko wrażliwe dłużej się zastanawiają niż ich rówieśnicy. Są sumienne w działaniu, intensywniej przeżywają uczucia, przewidują różne scenariusze często niekorzystne dla siebie.
Ad b) Łatwo ulegają przestymulowaniu: dzieci wysoko wrażliwe zauważają wszystko co nowe, doskonale obserwują świat, błyskawicznie potrafią wypunktować to, co jest nie tak w związku z tym szybciej się męczą psychicznie, fizycznie niż dzieci, które odbierają ze środowiska znacznie mniejszą ilość bodźców.
Ad c) Reaktywność emocjonalna połączona z empatią: wysoko wrażliwe dzieci silnie reagują emocjonalnie na pozytywne i negatywne bodźce z otoczenia.
Ad d) Wyczulenie na subtelne bodźce: dostrzegają takie rzeczy, których większość rówieśników nie zwróciłoby nawet uwagi.
Dzieci wysoko wrażliwe to 20% populacji dzieci. Są to dzieci, które nie znoszą ograniczeń oraz nie działają na nie metody behawioralne. Stawianie im warunków zwyczajnie się nie sprawdza. Z uwagi na swoje zachowanie i głębokość przetwarzania najczęściej dostają etykietę uparte.
Są doskonałymi obserwatorami świata, cechuje je wysoka autorefleksja. Dzieci wysoko wrażliwe reagują nawet somatycznie. Są to dzieci czułe na narzucanie gorsetu społecznego – porównania do innych są dla nich dotkliwe. Warto pamiętać, że WWD reagują inaczej. Ich układ nerwowy jest bardziej wrażliwy niż ich rówieśników. Przywiązują uwagę do spełniania oczekiwań innych i płacą dużą cenę za to. Zabiegają, żeby być lubiane i przyjęte. Są szczególnie łase na dobre słowo. Nie trzeba dużo, wystarczy pochwała. Ktoś może zapytać, czy to nie pułapka? W przypadku dzieci wysoko wrażliwych nie da się tych dzieci zepsuć. Wystarczy 1 kara, żeby zapomniało o poprzednich nagrodach. Mogą mieć pięć ocen bardzo dobrych, ale jak zdarzy się jedna ocena dostateczna to wszystko zostaje anulowane. Jak w grze- cofasz się na pole start bez względu, jak daleko doszedłeś.
Dzieci wysoko wrażliwe mają tendencję do perfekcjonizmu. Rodzice i nauczyciele muszą to kontrolować, obniżać ich własne wymagania. Nie wystarczy powiedzieć: „ale ja od ciebie tego nie oczekuję”, ponieważ w ich przypadku jest to niewystarczające. Należy je uczyć, że wystarczy być dobrym, a nie wybitnym.
WWD to nie dzieci posiadające deficyty. To po stronie rodziców i nauczycieli leży nauczenie się oraz dzieci, że one tak mają i że to nie jest zaburzenie.
Jak wspierać WWD?
Należy dostosować dziecko do drogi, aby umiało poruszać się po tym świecie.
- Należy zadbać o poczucie bezpieczeństwa jednocześnie nie zamykając się na rozwój. To nie są wykluczające się dążenia, ponieważ można dbać o bezpieczeństwo i jednocześnie stawiać wyzwania.
- Nie należy stwarzać specjalnych warunków.
- Chronić przed nadużyciem.
- Szanować emocje, nie przekonywać na siłę do przełamania lęku.
- Cierpliwie odpowiadać na zadawane pytania.
- Wprowadzać zmiany stopniowo. Uważać na niespodzianki.
- Rozpoznawać co dziecku daje poczuci bezpieczeństwa i starać się mu to zapewnić.
- Odpowiadać na zainteresowania dziecka, nie przesadzać z obowiązkami.
- Tworzyć przestrzeń do odpoczynku.
- Akceptować wycofanie się z aktywności, które przeciążają.
- Rozumieć, że to co cieszy inne dzieci, wysoko wrażliwe niekoniecznie musi.
- Zaspokajać potrzeby dziecka na bieżąco, by nie doprowadzić do frustracji.
- Dawać dzieciom prawo do odmowy.
- Zrozumieć z czego wynikają odmienne zachowania i trudności w odnalezieniu się w danej sytuacji.
- Dawać przykład- mówić o sobie, swoich potrzebach, emocjach.
- Zachować ostrożność w stosowaniu komunikatów negatywnych, wiedząc, że WWD może odnieść je do siebie i ocenić siebie jako nieudacznika.
- Zrozumieć, że zachowania dziecka wynikają z doświadczania świata a nie ze złośliwości czy rozpieszczenia.
- Sprawić, by odkryło dla siebie jakiś ważny obszar (zainteresowania), które je zaangażuje i w którym będzie się czuło dobrze.
- Wzmacniać w dziecku umiejętność „odpuszczania” sobie.
- Doceniać zamiłowanie do porządku, systematyczności, planowania.
- Nie wzmacniać perfekcjonizmu. Pokazywać, że wartościowe nie znaczy perfekcyjne, a zwyczajność również zasługuje na docenienie.
- Nie oczekiwać rozległych kontaktów.
- Uczyć relacji dojrzałych, opartych na wzajemności, chroniących dziecko przed manipulacją.
- Chronić empatię dziecka. Starannie dobierać treści wykorzystywane w dydaktyce.
- Akceptować potrzebę samotności.